زبان ترکمني
ترکيب زبان ترکمني در ذهن بسياري از ما تداعي کننده ي زبان ترکي آذري و يا ترکي جديد ( رايج در ترکيه ) مي باشد. اما در حقيقت ترکيب " زبان ترکي " در تعريف دقيق خود به کليه زبانهايي اطلاق ميشود که از " زبان ترکي باستان " منشعب شده اند.
مهمترين اين زبانها عبارتند از :
ترکي جديد ( ترکيه )
ترکي آذري ( آذربايجان )
ترکي ترکمني ( ترکمنستان و ترکمنصحراي ايران )
ترکي ازبکي ( ازبکستان )
ترکي قزاقي ( قزاقستان )
ترکي قرقيزي ( قرقيزستان )
ترکمني و عموماً زبان هاي ترکي، جزء  خانواده زبان هاي اورال- آلتايي و از گونه زبان هاي پيوندي ( Agglutinant ) هستند.
در زبان هاي پيوندي صرف واژه با التصاق اجزاء صرفي ( تکواژها ) به همديگر صورت مي پذيرد.
زبان ترکمني در چه زماني از ترکي اغوز انشعاب يافت؟
محمود کاشغري قديمي ترين دستور نويس و لغت شناس شناخته شده زبان ترکي، در قرن پنجم هجري تصريح مي نمايد که " ترکمن ها همان اغوذ ها هستند. "
ن.آ. باسکاکوف ( N.A.Baskakov ) ترک شناس بزرگ روس خاطر نشان ميسازد که زبان ترکمني طي قرون 8 – 11 ميلادي از زبان قديم اغوزي انشعاب يافته و در پيدايش آن عناصر ترکي و غير ترکي ديگري نيز سهيم بوده اند.
محمود کاشغري، زبان اوغوزي را ظريف ترين و سبک ترين زبان ترکي ميداند، اما بر اين نکته اشاره دارد که اغوزي از قرن 5 هجري به بعد با لغات فارسي و عربي درهم آميخته است.
زبان ترکمني بسياري از ويژگي هاي زبان ترکي و اغوزي را در خود محفوظ دارد و از معدود زبان هاي ترکي است که اصالت و ظرافت خود را حفظ کرده است.
مختومقلي فراغي ( شاعر شهير ترکمن ) زبان ترکمني را از تاثير زبان ترکي- جغتايي زبان رايج در ترکستان پيراسته و اشعار نغز خود را به زبان خالص و ساده ترکمني سروده است. اهميت اين کار هنگامي روشن ميشود که بدانيم حتي پدر وي دولت محمد آزادي آثار خود را به زبان ترکي جغتايي نوشته است. از اين رو حقيقتاً مختومقلي فراغي را مي توان احياگر ادبيات و زبان ترکمني دانست.
قانون هماهنگي اصوات
از ويژگي هاي زبان ترکمني ( کلاً زبان ترکي ) قانون هماهنگي اصوات است. اصوات سازنده ي هجاها مي باشند. هر هجايي با خود مصوتي به همراه دارد، به عبارت ديگر در کلمه هر مقدار مصوت وجود داشته باشد به همان تعداد نيز هجا خواهيم داشت.
 
مصوت هاي زير و بم در ترکمني
چهار مصوت بم  ( يوغين –?ogyn   ):    A  O  U  Y 
اگر در يک کلمه ترکمني يکي از اين مصوات بم به کار رفته باشد، مصوت زير را ميان خود راه نمي دهند. 
پنج مصوت زير  ( اينچه -  Inçe) :   E  I  ?  U  ? 
اين پنج مصوت زير هيچگاه با چهار مصوت بم نمي آيند.
 
دقت: کلمات مرکب و کلماتي که از زبان هاي ديگر به ترکمني وارد شده اند از اين قاعده مستثني هستند.
هماهنگي کلمات از نظر پهن يا گرد بودن 
کلمات ترکمني هيچگاه به مصوت گرد ختم نمي شوند.
مصوت گرد " O " و " ? " فقط در اولين هجاي کامات نوشته مي شوند . اگر در هجاي بعدي شنيده هم شوند، نوشته نمي شوند.
مثلاً :
Colak      مي نويسيم اما  Colok     مي خوانيم.
Bolar      مي نويسم  اما   Bolor     مي خوانيم.
 Açamak مي نويسيم اما    Açamok مي خوانيم. 
( البته در اين مورد در طوايف آتاباي به همان صورت Açamak تلفظ مي شود. )